الحمدلله،

صله ی رحم به معنی ارتباط رحم است ، یا ارتباط رحم ها با همدیگر ، به عبارتی یعنی ارتباط کسانی که از رحم زن با هم پیوند و اشتراک دارند .

اما علمای اسلام در مورد حدود رحمی که ارتباط با آن واجب است اختلاف نظر دارند :

قول اول: حد رحم یعنی: رحمِ مَحرم. (یعنی کسانی که با هم محرم هستند).

قول دوم: منظور از  رحم، یعنی کسانی که از انسان ارث می برند. (یعنی تمام کسانی که از یک نفر ارث می برند، صله ی رحم با آنها واجب است).

قول سوم: آنها بستگان و اقارب (نسبی) هستند حال چه از انسان ارث ببرند یا نبرند.

اما قول صحیح، همان قول سوم است. یعنی رحمی که ارتباط آن واجب است همان بستگان و اقارب نسبی هستند حال چه از جهت پدر باشند یا مادر، اما اقارب و بستگان غیر نسبی (یعنی شیری و سببی) جزو رحم محسوب نمی شوند.

همچنین بستگان همسر جزو ارحام شوهر نیستند، و بستگان شوهر نیز جزو ارحام همسر نیستند.

از علامه عبدالعزیز ابن باز رحمه الله سوال شد: ارحام و ذوی القربی چه کسانی هستند، با توجه به اینکه بعضی می گویند که بستگان همسر جزو ارحام (مرد) نیستند؟

ایشان پاسخ دادند: «ارحام همان بستگان نسبی از جهت مادر و پدر هستند، و آنها همان کسانی هستند که مراد و منظور از این فرموده خداوند متعال می باشند که در سوره انفال و احزاب می فرماید: «وَأُوْلُواْ الأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَی بِبَعْضٍ فِی کِتَابِ اللّهِ».الأنفال/75، والأحزاب/6.‏

یعنی: و خویشاوندان نسبت به یکدیگر، در احکامی که خدا مقرّر داشته، (از دیگران) سزاوارترند.

و نزدیکترین (ارحام) عبارتند از: پدران، و مادران، و اجداد، و فرزندان و فرزندان آنها (نوه ها)، سپس کسانی که از برادر و خواهر و فرزندان آنها (جزو ارحام محسوب می شوند)، و عموها و عمه ها و فرزندانشان، و دایی ها و خاله ها و فرزندانشان. و از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت شده که کسی از ایشان سوال پرسید:«من أبر یا رسول الله؟ قال: أمک، قال : ثم من؟ قال: أمک، قال: ثم من؟ قال: أمک، ‏قال: ثم من؟ قال: أباک، ثم الأقرب فالأقرب». رواه مسلم.

یعنی: «چه کسی به نیکوکاری سزاوارتر است ای رسول خدا؟ فرمودند: مادرت، سوال کننده گفت: بعد از او چه کسی؟ فرمود: مادرت، دوباره پرسید: بعد از او چه کسی؟ باز فرمود: مادرت، باز پرسید: بعد از او چه کسی؟ (این بار) فرمود: پدرت، سپسکسان نزدیکتر و نزدیکترت». که این حدیث را امام مسلم روایت کرده و احادیث در این موضوع زیادند.

اما بستگان و اقارب همسر جزو ارحام شوهرش نیستند، بنابراین آنها جزو اقارب او محسوب نمی شوند، اما آنها برای فرزندانش جزو ارحام بشمار می آیند، وبالله التوفیق». ‏" فتاوی إسلامیة " ( 4 / 195).‏

پس اقارب و بستگان هر کدام از زوجین، جزو ارحام یکدیگر نیستند، با این وجود شایسته است که یک انسان مسلمان به آنها احسان کند، زیرا این امر جزو معاشرت نیکو بین زوجین شمرده می شود و از اسباب الفت و محبت بین آنها است.

مطلب بعدی اینکه:

صله رحم می تواند با روشهای متعددی انجام شود، از جمله: زیارت و رفتن به مهمانی آنها، صدقه و احسان برای آنها، و عیادت آنها در وقت بیماری، و امر کردن آنها به معروف و نهی نمودنشان از منکرات، و غیره..

امام نووی رحمه الله می گوید: «صله رحم یعنی احسان نسبت به اقارب بر حسب طرفین (کسی که صله رحم را بجا می آورد و کسی که مورد صله رحم قرار می گیرد)؛ گاهی (صله رحم می تواند) بوسیله (کمک) مالی باشد، و گاهی بوسیله خدمت و یاری رساندن، و گاهی بوسیله زیارت (و دید و بازدید) و گاهی بوسیله سلام (و احوالپرسی) و غیره..».‏" شرح مسلم" (2 / 201).‏

و علامه ابن عثیمین رحمه الله می گوید: « صله رحم بوسیله چیزی است که بصورت عرف در بین مردم رایج است و مردم از آن (عرف) پیروی می کنند، زیرا در کتاب و سنت در مورد نوع و روش و مقدار صله رحم برای ما چیزی بیان نشده است، و پیامبر صلی الله علیه وسلم نیز (صله رحم) را به شیء معینی مقید نکردند.. بلکه بطور مطلق بیان کردند؛ و بهمین خاطر (کیفیت صله رحم) به عرف مربوط است، هرآنچه که بعنوان عرف (در بین مردم بعنوان صله رحم رایج است) همان نیز صله رحم است، و هرآنچه که مردم بعنوان قطع ارتباط می دانند، آن نیز قطع رحم (قطع ارتباط) شمرده می شود».

" شرح ریاض الصالحین " ( 5 / 215 ) .

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین

سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت

islampp.com